مثلث جرم
درباره پیشگیری از وقوع جرم، با وجود این که تاکنون تئوری های بسیاری مورد آزمون قرار گرفته است ولی هر یک از این الگوها با کاستی هایی همراه بوده اند، در این رابطه گروهی از جرم شناسان براین عقیده اند که برای تحقق هر نوع جرمی، باید سه عنصر انگیزه، فرصت و ابزار با یکدیگر جمع شوند چنانچه بتوان انگیزه های مجرمانه را خنثی کرد بطور قطع جرمی صورت نخواهد گرفت. با توجه به اهمیت عنصر انگیزه، از آن به عنوان قاعده مثلث جرم یاد می کنند. اگر در افرادی انگیزه های مجرمانه و منحرفانه به وجود بیاید، برای عملی ساختن آن ها مترصد دستیابی به دو عنصر دیگر یعنی فرصت و ابزار مناسب هستند، چنانچه یکی از این دو عنصر فراهم نشود، امکان تحقق انگیزه جرم وجود نخواهد داشت. برخی از کارشناسان به اشتباه فرصت و ابزار ارتکاب جرم را فقط در جرایم بسیار شایع همچون سرقت و اخاذی مترتب می دانند در حالی که فرصت و ابزار سهم مهمی در هر طبقه از نزاع های اجتماعی از جمله جرایم خشونت آمیز دارد.
چالش بزرگی که در تبیین این واقعیت وجود دارد این است که چرا مردم درگیر نزاع های احمقانه می شوند و دیگران را بدون هر گونه نفعی مورد حمله قرار می دهند. چنین درگیری های خشونت آمیزی چگونه فرصت های جرم را منعکس می کند؟ برخی از نظریه پردازان این خشونت ها را غیر معقول و احساسی تبیین کرده و تصمیم یا فرصت را در وقوع آن ها قابل طرح نمی دانند در حالی که همه خشونت ها دربردارنده نوعی از تصمیم هستند. نزاع ها ممکن است برای افراد خارج از درگیری، احمقانه به نظر برسد. برای درک این پدیده، نیاز به درک موقعیت از دیدگاه بزهکار و تمرکز بر زمان بزه یا پیش از آن داریم. در آن زمان شخص مهاجم ممکن است شکایتی داشته و حمله برای جبران بی عدالتی قبلی صورت گرفته باشد یا بزهکار ممکن است به دنبال حفظ آبروی خود در برابر توهین باشد. به عنوان مثال کسی ممکن است در رستوران برای کاری از جایش بلند شود و پس از برگشتن به دنبال یافتن صندلی قبلی خود باشد. کسی که صندلی وی را اشغال کرده ممکن است احساس تحقیر را در وی به وجود آورده باشد. او نیز با بی ادبی صندلی خود را بخواهد و پاسخ گستاخانه تری را دریافت کند و این امر باعث دعوای فیزیکی می شود هر چند که ممکن است نتیجه این درگیری از دید تماشاچیان بیهوده به نظر برسد اما در زمان خودش برای دوطرف دعوا قابل درک و تفسیر بوده است. مطالعات روی رستوران ها و اماکن عمومی نشان داده طراحی و چیدمان این اماکن و شیوه مدیریت آن ها می تواند باعث افزایش و کاهش فرصت های خشونت شود. به عبارتی اماکن عمومی که دارای ازدحام و تردد فراوان هستند و تا دیروقت به ارائه خدمات می پردازند
به طوری که اجتناب از تنه زدن به دیگران امکانپذیر نباشد و کارکنان آنان فاقد آموزش و تجربه باشند، همگی بر فرصت های خشونت آمیز تاثیر دارند.مطالعات نشان می دهد کسی که به دیگری در حضور سایرین توهین می کند تمایل به دریافت توهین با پاسخ شدیدتر را دارد. تغییر ترکیب اشخاص حاضر در صحنه نزاع مانند افزایش تعداد افراد میانسال یا زنان، خطر پاسخ شدید را کاهش می دهد یا اشخاص بزرگتر کمتر امکان دارد که اشخاص کوچکتر را مورد حمله قرار دهند، بنابراین همه این عوامل فرصت هایی هستند که با وقوع خشونت رابطه معناداری دارند به عبارتی وقوع رفتارهای خشونت بار به شدت به وسیله فرصت تحت تاثیر قرار گرفته است.
در نقش ابزار در وقوع جرم با مقایسه نرخ قتل در ایالات متحده با سایر کشورهای اروپایی،نقش سلاح گرم را به عنوان ابزارهای تسهیل کننده قتل و تهاجم شدید نشان می دهد.
نرخ قتل در امریکا چند برابر بیشتر از انگلستان و سایر کشورهای اروپایی است، این به این دلیل نیست که این کشور یک جامعه جرم خیزتر است اگر چنین بود باید نرخ بقیه جرایم مانند سرقت خودرو و دزدی نیز در آنجا بالاتر می رفت در حالی که نرخ این جرایم در امریکا پایین تر از دیگر کشورهای اروپایی است.بر این مبنا بالاتر بودن نرخ قتل، ناشی از دسترسی آسان و گسترده شهروندان امریکایی به سلاح گرم است و این امر به معنی آن است که فرصت و ابزار انجام حمله سریع و کشنده با وجود سلاح گرم بیشتر است حتی در صورتی که قربانی قوی تر از مهاجم باشد.
در مجموع دو متغیر فرصت و ابزار در وقوع جرم نه تنها در مورد سرقت و جرایم علیه اموال عمومی قابل تبیین است بلکه برای وقوع همه خشونت ها و جرایم تعمیم پیدا می کند و هیچ طبقه ای از جرایم وجود ندارد که در آن، متغیرهای فرصت و ابزار نقشی را بازی نکند.
نویسنده: مصطفی آب روشن